De beker is sinds 1881 in een Duitse privécollectie en werd vorig jaar onverwacht aan het museum aangeboden. De familie Wessels was bereid de beker te kopen om het in langdurig bruikleen te geven aan het Rijksmuseum. Vanaf vandaag is de gouden beker voor iedereen te bewonderen in de Eregalerij van het Rijksmuseum.

 

 

Als enig bekende werk van Paulus van Vianen in particulier bezit stond de beker al sinds de opening van het Rijksmuseum, in de 19e eeuw, op het verlanglijstje van het museum. Omdat men niet verwachtte dat dit topstuk ooit aan een openbare collectie kon worden toegevoegd, heeft het Rijksmuseum in 1881 een replica laten maken van verguld koper. Het Rijksmuseum heeft verder enkele schetsen en tekeningen, plaquettes, reliëfs en twee zilveren objecten, een drinkschaal uit 1607 en een kan en schaal uit 1613, van Paulus van Vianen in bezit. De gouden beker uit 1610 kan hieraan nu worden toegevoegd en is nu voor iedereen te zien.

 

 

Taco Dibbits, hoofddirecteur Rijksmuseum: “Paulus van Vianen is voor de edelsmeedkunst wat Rembrandt is voor de schilderkunst. Het is fantastisch dat de familie Wessels het mogelijk maakt dat deze gouden schat nu voor iedereen te zien is. Een lang gekoesterde wens van het Rijksmuseum is in vervulling gegaan.”

 

 

De gouden beker werd gemaakt door Paulus van Vianen (1570-1613) in opdracht van de Hertog van Braunschweig-Lüneburg. In 1623 kreeg zijn oudste dochter Sophie Hedwig de gouden beker in bezit. Zij was gehuwd met Ernst-Casimir van Nassau-Dietz, stadhouder van Friesland en Drenthe, waardoor het een plek kreeg in de stadhouderlijke kunstkamer in Leeuwarden. Vanaf 1711 is de beker opgenomen in de schatkamer van de stadhouders in Den Haag en tot 1881 was het in bezit van het Nederlandse koningshuis. De beker van Paulus van Vianen, gemaakt van puur goud, kan worden beschouwd als de belangrijkste schat van de Oranjes ooit. Vanwege het huwelijk van Wilhelm Fürst zu Wied en Marie van Oranje-Nassau in 1870 is de beker in 1881 vererfd op de familie Von Wied in Duitsland. Sindsdien is het in deze familie gebleven.

 

 

Op het deksel verbeelden de goden een regel uit een toneelstuk van Terentius, waarin wordt gesteld dat de liefde (Venus) met brood (Ceres) en wijn (Bacchus) dient te worden gevoed. Op de wand is een gedicht van Ovidius te zien. Per ongeluk stuit Actaeon op de badende godin Diana en haar nimfen. Omdat hij zijn ogen niet thuis kan houden, straft zij hem. De jager verandert in een hert, en wordt door zijn vrienden vermoord. Samen bieden de verhalen een leidraad voor de liefde; als er voldoende te eten en te drinken is, kan de liefde bloeien. Wie zich als Actaeon laat verleiden, wordt ongenadig afgestraft.