31 juli 2019 om 19:24
10 minuten lezen
Nieuwe speler Fairbnb.coop wil tegenwicht bieden aan de onverschilligheid van Airbnb: “Het begin van een nieuw tijdperk”
In Amsterdam raakt het geduld met Airbnb steeds verder op: overlast van huurders, verstoring van de huizenmarkt en het ondermijnen van de sociale cohesie in buurten; de negatieve effecten van het vakantieverhuurplatform worden steeds merkbaarder in de hoofdstad. Airbnb voelt zich er zelden verantwoordelijk voor, en voedt daarmee de frustratie bij bewoners en gemeente. Die onverschilligheid krijgt binnenkort tegenwicht, in de vorm van een nieuw initiatief: Fairbnb.coop. Het moet het ethisch verantwoorde alternatief worden voor Airbnb, zonder winstoogmerk, maar met oog voor de behoeftes van alle betrokken partijen. Wat wil het platform veranderen? En hoe? Een interview met Sito Veracruz, een van de grondleggers van Fairbnb.coop. “Er breekt een nieuw tijdperk aan.”
Ooit schreef Sito Veracruz een vrij positief artikel over Airbnb, ergens in 2013, in de tijd dat de opmars van het platform steeds zichtbaarder werd. “Ik was altijd al geïnteresseerd in het ontstaan en de opkomst van dat soort platforms. En dus schreef ik een stuk over Airbnb, waarin ik optimistisch concludeerde dat het platform een positieve bijdrage zou kunnen leveren aan de markt van vakantieverhuur, mits het goed gereguleerd zou worden. Op dat moment kon ik me niet voorstellen dat Airbnb helemaal niet van plan was om de regels te gaan volgen, maar deze tot in de rechtbank zou gaan aanvechten. Ik was nog jong, haha!”
Sito Veracruz
Veracruz (Alicante, 1985) woont dan net een jaar in Nederland. Voor die tijd is hij in Madrid afgestudeerd in de rechten en stedenbouwkunde. Gedreven door de economische crisis besluiten hij zijn vriendin, een architecte, in 2012 Spanje te verruilen voor een plek die prettig zou zijn om te leven, en tegelijk goed zou zijn voor hun carrières. Het wordt Amsterdam. Voor iemand met een bijzondere interesse in de deeleconomie, en platforms zoals Airbnb in het bijzonder, geen verkeerde zet, zo zou al gauw blijken. Op het moment dat hij het artikel publiceert over Airbnb is hij niet de enige die positief oordeelt over de nieuwe speler in de wereld van vakantieaccommodaties. Zo schrijft NRC Handelsblad, in het eerste artikel dat de krant publiceert over Airbnb, medio 2012: “Inherent aan het systeem lijkt in elk geval dat het een bepaald type mensen aantrekt. Veelal hoogopgeleide, ervaren reizigers, open van geest, nieuwsgierig naar andere culturen en mensen, op zoek naar de plekken waar locals graag komen.” Dit beeld zou gaandeweg barstjes gaan vertonen.
Keerzijde Airbnb
Want: steeds vaker wordt de keerzijde van de aanwezigheid van Airbnb in een stad merkbaar, en blijken al die reizigers die in groten getale op zoek gaan ‘naar de plekken waar locals graag komen’ steeds vaker een vloek dan een zegen. Hun hang naar het authentieke heeft ironisch genoeg juist een averechts effect op het oorspronkelijke karakter van bepaalde plekken: in buurten waar door de komst van Airbnb steeds meer toeristen rondlopen, past het winkelbestand zich aan. De Nutella-shops die de plaats hebben ingenomen van bakkers en buurtwinkels staan hier symbool voor. Het komt de sociale cohesie in buurten niet ten goede. Een ander fenomeen dat zijn intrede doet is dat Airbnb het mogelijk maakt dat mensen relatief makkelijk geld kunnen gaan verdienen aan hun huis. In een altijd al dure stad als Amsterdam is dat een verleidelijke optie, waar in rap tempo gebruik van wordt gemaakt. In een interview met de Nationale Recreatiegids, begin dit jaar, gaf toerismedeskundige Stephen Hodes al een voorbeeld van hoe hij aan den lijve had ondervonden wat dit in praktijk kon betekenen. Een gezin dat tegenover hem, aan een van de Amsterdamse grachten, op een woonboot woonde, besloot op een gegeven moment te verhuizen naar Utrecht, en de drijvende accommodatie in z’n geheel te gaan verhuren via Airbnb: “Vanaf dat moment werd de boot vooral bevolkt door jonge, blowende toeristen, die met name naar Amsterdam kwamen om lol te hebben.” Het verhuren van de woonboot was ongetwijfeld lucratief voor het verhuisde gezin; de achterblijvers plukten er minder de vruchten van. Ook op het vastgoedvlak zelf heeft Airbnb een ontwrichtende werking. Zo is het in makelaarsland allang bon ton om een de prijs van een huis dat zich leent voor vakantieverhuur, nog iets verder omhoog te gooien. Het heeft zacht gezegd geen dempend effect op de toch al oververhitte huizenmarkt in de hoofdstad.
Het centrum van Amsterdam
Beleid
De gemeente ziet de nadelige effecten ook, en komt met beleid. Zo moet Airbnb sinds 2014 winstbelasting betalen in Amsterdam, en wordt het onbeperkt verhuren van een huis aan banden gelegd. Een huis mag eerst nog zestig dagen per kalenderjaar worden verhuurd, later wordt dat teruggeschroefd naar dertig. Daarnaast worden mensen verplicht gesteld de gemeente te melden wanneer ze hun huis verhuren. Probleem is: Airbnb weigert gegevens van zijn verhuurders te delen met de gemeente, waardoor malafide verhuurpraktijken veelal onder de radar blijven. De gemeente controleert wel op illegale verhuur, maar met een geschat aantal van bijna 20.000 woningen dat alleen al via Airbnb wordt aangeboden, is handhaving geen sinecure. De gemeente levert, kortom, een achterhoedegevecht. Het roept ook de vraag op: Waarom werkt Airbnb niet mee met de gemeente? Veracruz is daar duidelijk over: “Business. Vanuit een zakelijk perspectief is het logisch dat Airbnb zo min mogelijk regulering wil.” Een bedrijf dat streeft naar het maximaliseren van de winst, zal tegelijk streven naar het minimaliseren van de regels.
Verantwoordelijkheid nemen
Vanaf de zijlijn ziet Veracruz het zich allemaal voltrekken, maar daar blijft hij niet bij. In 2015 richt hij City Makers op, een onderneming gespecialiseerd in het ontwikkelen van digitale hulpmiddelen die kunnen helpen bij het realiseren van smart cities. In diezelfde periode woont hij een bijeenkomst bij van Fair City, een platform dat zich inzet ‘voor een open en eerlijke stad’. “Hier was een werkgroep over de vakantieverhuur van woningen, en wat er op dat gebied verbeterd kon worden. Tijdens deze gesprekken kwam onder meer naar voren dat er niet alleen een verantwoordelijkheid ligt bij de gemeente, maar ook bij de platforms zelf. Op een zeker moment heb ik toen gezegd: ‘Zou het niet mooi zijn als er een platform komt dat mede wordt gedragen door de verhuurders en huurders, waar ook de buurt van profiteert, en dat rekening houdt met alle wensen en verlangens van alle betrokken partijen?” De kiem voor Fairbnb.coop, een platform dat regulering verwelkomt in plaats van veracht, was gelegd.
Internationale aandacht
In oktober 2016 verschijnt er een uitgebreid artikel over het net opgerichte platform in de The Guardian. Het geeft het nieuwe initiatief vleugels en vergroot de zichtbaarheid van het project aanzienlijk: “Van verschillende kanten werd er contact met ons opgenomen door mensen die met vergelijkbare projecten bezig waren.” In heel Europa bleken er steden te zijn waar werd nagedacht over een ethische verantwoord platform voor vakantieverhuur, waarbij overal verschillende accenten worden gelegd: “Waar we ons in Amsterdam vooral bezighielden met transparantie en een coöperatief model, waren ze in Venetië vooral gefocust op de financiële kant – hoe hou je zoveel mogelijk geld van de vakantieverhuur in de stad – en de vraag hoe een nieuw verhuurplatform gerund zou kunnen worden door de Venetianen zelf. In Bologna was het idee ontstaan de helft van de commissie te geven aan sociale projecten in de stad, en in Barcelona leefde het idee van een coöperatie waarvan de hosts mede-eigenaar zouden worden. Dat laatste is iets wat we nog steeds heel graag willen, maar wat juridisch nog niet goed mogelijk is.”
Venetië
Al gauw wordt er een samenwerking tussen de verschillende steden gestart, en worden de beste ideeën bij elkaar werden gevoegd tot één sterk geheel. Een naam voor het platform bleek er al te zijn: “De mensen in Venetië opereerden al onder de naam Fairbnb, daar zijn we toen mee doorgegaan.” De daaropvolgende jaren staan in het teken van alle plannen uitwerken, geld werven – onder meer via crowdfunding – en in gesprek gaan met de lokale overheden. Want dat is een belangrijk onderdeel van de Fairbnb.coop-principes: handelen naar de regels die een stad hanteert op het gebied van vakantieverhuur. Bij iedere stad waar ze zich willen vestigen kijken ze van te voren wat alle lokale wetten en regels zijn. En dat is fundamenteel anders dan hoe het altijd ging: waar Airbnb wil dat de stad zich naar hen voegt, wil Fairbnb.coop zich voegen naar de stad. “Kijk, vanuit een zakelijk perspectief is het veel gunstiger en makkelijker om gewoon ergens een deur in te trappen en daarna zonder overleg je eigen plan te trekken, dan ergens aan te kloppen en in gesprek te gaan met verschillende partijen en daarmee te moeten onderhandelen.”
Een verademing
Hoe nobel het uitgangspunt van het aankloppen ook was, het betekende niet dat het kloppen op de deur altijd beantwoord werd door lokale overheden: “Ze waren het simpelweg niet gewend”. Maar inmiddels is dat wel anders, daarbij onder meer geholpen door de obstructieve houding van Airbnb. Zo strandden in Amsterdam recent nog pogingen van de gemeente om met het platform in gesprek te gaan over een gezamenlijke aanpak om de overlast door vakantieverhuur in de hoofdstad te bepreken. Sindsdien heeft de gemeente Airbnb op de zwarte lijst geplaatst, en verlegde wethouder Joris Ivens van Wonen zijn focus naar Fairbnb.coop. De gesprekken die hij met deze nieuwe speler voerde noemde hij “een verademing”.
De Fairbnb.coop-principes
Maar wat zijn nu die Fairbnb.coop-principes? Allereerst is er dus de samenwerking met lokale overheden, waarbij er wordt gestreefd naar het in de pas lopen met de lokale wetgeving, en het zo transparant mogelijk zijn met data, zodat het ook voor de gemeente duidelijk is wie er verhuurt, en wanneer er verhuurd wordt. Een tweede principe is het one-host-one-home-uitgangspunt: een verhuurder mag alleen zijn eigen huis aanbieden voor verhuur, en niet meer dan dat. Een derde principe is dat iedereen profijt moet hebben van Fairbnb.coop: het platform richt zich op het teruggeven aan de lokale gemeenschap in plaats van het te exploiteren. Dit doet het door de helft van de commissie te doneren aan projecten die de gemeenschap ondersteunen, en die zijn geselecteerd door de bewoners zelf. In Amsterdam zijn dat momenteel Bloei & Groei en Urbaniahoeve, twee projecten met een sterk sociaal-maatschappelijke signatuur. De gast mag uiteindelijk bepalen naar welk project het geld gaat; dat wordt vervolgens rechtstreeks overgemaakt, zonder tussenkomst van het platform. Tot slot het vierde principe: democratie. In samenspraak met de stad en zijn inwoners wil Fairbnb.coop groeien en de gemeenschap vormgeven. Het aangaan van de verbinding met lokale partners is hier een belangrijk onderdeel van.
Draagvlak
Dit laatste punt is belangrijk, benadrukt Veracruz: “We streven ernaar alleen in die steden operationeel te worden waar we samenwerkingsverbanden aan kunnen gaan met lokale partners, die óók iets bijdragen aan de maatschappij.” Zo wil Fairbnb.coop draagvlak creëren voor zichzelf. In de Italiaanse havenstad Genua is dat nu voor het eerst gelukt. “We gaan daar samenwerken met een vastgoedbeheerder die sociaal en maatschappelijk verantwoord onderneemt; er werken bijvoorbeeld veel mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Het is dus echt een win-winsituatie. Ook zakelijk gezien is de samenwerking belangrijk, zo zullen zij ons van extra klanten gaan voorzien én ons steunen wanneer we als nieuw platform de stad gaan betreden. Het aangaan van dit soort commerciële samenwerkingsverbanden zal een van de pijlers van onze groeistrategie worden.” Het type bedrijf waarmee in zee kan worden gegaan kan zeer verschillen: “Het kunnen ondernemingen zijn die ons ondersteunen in het up-to-date houden van alle reguleringen, die helpen bij meetings met verhuurders, of bijspringen in het ondersteunen van klanten op een lokaal niveau. Ook voor Amsterdam zijn we hard op zoek naar een partij waarmee we kunnen samenwerken. Daar kijk ik erg naar uit.”
Niet duurder, bijna operationeel
Komt nu toch de prangende, Hollandse vraag: Maken alle idealen huren via Fairbnb.coop ook duurder? “Nee”, bezweert Veracruz, “Dat kunnen we ons niet permitteren. Ook bij ons zal de commissie vijftien procent bedragen, ongeveer hetzelfde als bedrijven zoals Airbnb rekenen. Onze prijzen zullen uiteindelijk marktconform zijn, wat kan omdat wij geen winstoogmerk hebben.”
In de startblokken
Wanneer Fairbnb.coop exact operationeel zal zijn in Amsterdam is nog niet bekend, maar Veracruz verwacht dat het nu ieder moment kan zijn. Naast Amsterdam zal het platform binnenkort actief zijn in Bologna, Venetië, Barcelona, Genua en Valencia. De oprichters van Fairbnb.coop koesteren realistische verwachtingen. Zo zei een andere oprichter van Fairbnb.coop, de Venetiaan Emanuele Dal Carlo, eerder dit jaar tegen de Italiaanse editie van het zakenblad Fortune, geen illusies te hebben Airbnb nu zomaar omver te gaan werpen. Hij ziet in de status van het platform eerder een analogie met die van vegetariërs en veganisten tien jaar geleden: “Iedereen keek hen sceptisch aan, nu is er in elke supermarkt een biologische of vegetarische afdeling.” De wens is iets vergelijkbaars met Fairbnb.coop te bereiken, ervoor zorgen dat er straks echt iets te kiezen valt, voor huurders én verhuurders. “We zijn nu al heel goed bezig”, stelt Veracruz, “en dat wordt alleen maar beter zodra we ook echt operationeel is. Het zal het begin zijn van een nieuw tijdperk!”
Een betaversie van de website van Fairbnb.coop. is al in de lucht. Iedereen die in de nabije toekomst wil gaan huren of verhuren via het platform kan zich nu al aanmelden.
© Nationale Recreatiegids
