Naturalis draagt prehistorische vondsten over aan Indonesië

Een omvangrijke verzameling fossielen en natuurhistorische objecten, verzameld aan het eind van de 19e eeuw door de Nederlandse arts Eugène Dubois, keert terug naar Indonesië. Onder de 28.000 stukken bevinden zich enkele wereldberoemde resten van de zogenoemde ‘Javamens’, een vroege menselijke soort die bekendstaat als Homo erectus. Dit meldt de Volkskrant.

De Nederlandse overheid heeft ingestemd met de teruggave, die volgt op een jarenlange beoordeling door een commissie die zich boog over koloniale collecties in openbare instellingen. De fossielen maken deel uit van een bredere collectie die tot nu toe werd beheerd door museum Naturalis in Leiden.

Wetenschappelijk belang versus koloniale context

De fossielen, waaronder een schedelkap, een kies en een dijbeen, werden tussen 1888 en 1900 opgegraven op Java en Sumatra. Dubois was destijds op zoek naar bewijs voor de evolutietheorie van Darwin en hoopte de ontbrekende schakel tussen aap en mens te vinden. Zijn vondsten kregen wereldwijde bekendheid en werden beschouwd als een belangrijk wetenschappelijk bewijsstuk.

Toch is de context van deze opgravingen onderwerp van discussie. Volgens de onderzoekscommissie zijn de fossielen mogelijk onder dwang verzameld, met inzet van lokale arbeiders onder slechte omstandigheden. Ook wordt erop gewezen dat sommige vindplaatsen een spirituele betekenis hadden voor de lokale bevolking.

Ook andere objecten maken deel uit van de overdracht

Naast de menselijke resten bevat de Duboiscollectie duizenden andere natuurhistorische objecten, zoals fossiele schelpen, botten en monsters met sediment. Eén van de opmerkelijkste stukken is een eeuwenoude mosselschelp met krasjes, waarvan onderzoekers vermoeden dat deze mogelijk door Homo erectus is aangebracht — een zeldzaam voorbeeld van vroeg menselijk gedrag met een esthetisch karakter.

De collectie is volgens deskundigen van grote waarde voor zowel wetenschap als erfgoed en heeft decennialang een prominente plaats ingenomen in het museum.

Toekomstige samenwerking blijft uitgangspunt

Hoewel de fossielen formeel nooit eigendom van Nederland zijn geworden, zijn ze wel lange tijd ondergebracht in Nederlandse collecties. Museum Naturalis erkent het belang van de teruggave voor Indonesië en verwacht dat de samenwerking met Indonesische onderzoekers op het gebied van natuurhistorisch onderzoek zal worden voortgezet.

De precieze datum waarop de stukken het land verlaten is nog niet bekendgemaakt. Wel staat vast dat het besluit wordt gezien als onderdeel van een bredere beweging om erfgoed uit voormalige koloniën terug te brengen naar het land van herkomst.